Wordt Europa een geopolitieke wereldspeler, of blijft het aan de leiband van de VS lopen?

Before departure from Shanghai to Beijing, China, 3 February 2018 (author: Karlbrix, Wikimedia Commons)

In een recent artikel dat ook op De Wereld Morgen verscheen stelden we dat Europa zich uit de NAVO moet terugtrekken en een eigen veiligheidsorganisatie stichten waarin ook plaats is voor Rusland. Zo’n stap is niet voor morgen. Wil de EU de boot niet missen, dan moet het haast maken met zich te onttrekken aan het Amerikaanse juk.

Het idee van een Europese defensie ontstond na de Tweede Wereldoorlog als reactie op wat werd gezien als de stalinistische dreiging. Onderhandelingen tussen de Britse buitenlandminister Ernest Bevin en zijn Belgische collega Paul-Henri Spaak leidden op 17 maart 1948 tot het Verdrag van Brussel, waarmee het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, België, Nederland en Luxemburg het eerste Europese defensieverdrag sloten. Vervolgens vonden de Amerikanen de tijd rijp om te onderhandelen over een trans-Atlantische defensie, wat een jaar later uitmondde in het Verdrag van Washington van 4 april 1949, de oprichtingsakte van de NAVO.

In het wereldbeeld van vandaag zou hervorming van de EU in een geopolitiek onafhankelijke Unie met een eigen defensie, los van de VS, de doelstelling moeten zijn. De Antwerpse politicoloog Tom Sauer pleit voor een regionale collectieve veiligheidsorganisatie, mogelijk in de vorm van een versterkte OVSE, met schrapping van NAVO-artikel 5 (een gewapende aanval tegen één lid is een aanval tegen allen) en opname van Rusland. Voor Sauer vergt een ééngemaakt Europees leger de transformatie van de EU tot één federale Europese politieke unie. Of zo’n federaal Europa zich zou moeten beperken tot buitenlands beleid en defensie of alle beleidsdomeinen omvatten zegt Sauer er niet bij.

Verdeeldheid over buitenlands beleid

Sommige analisten denken dat er best eerst een Europees leger komt en dat het gemeenschappelijke buitenlandse beleid er dan wel stap voor stap zal komen. Meer theoretisch ingestelde analisten stellen dat een uniform buitenlands beleid in handen van “Brussel” er eerst moet komen. Hoe het ook zij, de realiteit is dat de 28 Europese lidstaten uiterst verdeeld zijn over het buitenlands beleid. Het koloniale verleden van een aantal landen, de terughoudendheid van Duitsland na de Tweede Wereldoorlog en de angst voor Rusland bij de ex-Sovjetlanden speelt daarin mee. We geven een tweetal voorbeelden van die verdeeldheid.

Het Sykes-Picotverdrag van 1916 staat aan de wieg van de staat Israel. De EU moet zich dan vandaag het lot aantrekken van de Palestijnen. Sinds de Basic Law: Israel as the Nation State of the Jewish People is Israel als staat enkel voor de Joden. Arabieren zijn niet gelijkwaardig. Maar voor Europees hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken Federica Mogherini gaat die wet “eerst en vooral over de vraag hoe Israel zich definieert”, een aangelegenheid “waarover we het Israelisch binnenlands debat volledig respecteren”. Geen enkele kanttekening, geen veroordeling van een staat waar de ene etnische groep de andere domineert, in het jargon “apartheid”.

Op reis in Latijns Amerika bevestigde de Duitse buitenlandminister Heiko Maas de onvoorwaardelijke steun van zijn land aan de couppoging tegen de democratisch herverkozen Venezolaanse president Nicolas Maduro. Dat geeft frictie in de EU: Italië, Griekenland, Slowakije en Cyprus hebben hun steun aan Guaido onthouden, en ook niet-EU-leden Noorwegen en Turkije hebben dat gedaan. Of de Europese publieke opinie akkoord gaat met de steun van hun land aan de zoveelste Amerikaanse couppoging is lang niet zeker. Dat zelfs Venezolanen die Maduro kwijt willen niet akkoord gaat met Amerikaans militair ingrijpen waar Guaido openlijk op aandringt is ook in Europa geen geheim.

Recent gooit Duitsland het blijkbaar over een andere boeg. Het weigerde Guaido’s “ambassadeur” te erkennen nu Guaido er niet niet in geslaagd is om binnen 30 dagen verkiezingen te organiseren. De Spaanse regering had er bij de EU-collega’s op aangedrongen geen diplomatieke status te verlenen aan Guaido’s vertegenwoordigers nu de regering-Maduro duidelijk de controle bleef houden over de meeste overheidsinstellingen. Blijkbaar vreesde Spanje voor de 180.000 Spanjaarden en de Spaanse economische belangen in Venezuela zoals de multinationals Repsol, Telefonica, BBVA en Mapfre. Op wereldniveau maakt de EU in het Venezuela-dossier geen goede beurt.

Gebrek aan militaire capaciteiten

Om een volwaardig leger op de been te brengen zal Europa het gebrek aan militaire capaciteiten moeten invullen. Vandaag zijn de lidstaten voor veel zaken afhankelijk van de NAVO en het Amerikaanse militaire apparaat. Een Europees leger zal moeten investeren in eenheden voor militair transport, logistieke planning, air-to-air refueling, drones, militaire inlichtingen, enz. Er moet komaf worden gemaakt met de versnippering van de individuele defensie-uitgaven. De Europese legers moeten worden omgevormd tot een slagkrachtig militair apparaat dat zich kan meten met andere grote mogendheden. En er moet een Europees Pentagon komen dat dat leger beheert, met als sluitstuk een Europese minister van defensie.

Voor wat Europese nucleaire afschrikking betreft zouden tijdelijk de Franse en Britse kernwapens kunnen worden gebundeld, om die vervolgens in het kader van nucleaire non-proliferatie te ontmantelen. September 2018 kwam er op dit vlak goed nieuws uit Spanje: in ruil voor hun steun aan de begroting 2019 kreeg Podemos van de Spaanse regering de toezegging dat Spanje als eerste NAVO-lid het VN-verdrag tot verbod van kernwapens (TPNW) zal tekenen. Dat zou een belangrijke doorbraak betekenen binnen de NAVO en een impuls voor een Europese collectieve veiligheidsorganisatie.

NAVO-leden worden zich steeds meer bewust van het valse argument dat de NAVO enkel een nucleaire NAVO kan zijn. Spanje heeft laten weten dat het als NAVO-lid voornemens is om het VN-verdrag tot verbod van kernwapens (TPNW) te ondertekenen. Zelfs een land als Italië dat kernwapens op zijn grondgebied heeft overweegt het Spaanse voorbeeld te volgen en zijn verdragsrelatie met de VS te heronderhandelen.

Is de bijstandsclausule van art. 42 echt wel zo automatisch?

De eveneens Antwerpse professor David Criekemans spreekt zich over een uitstap uit de NAVO niet expliciet uit. Onze defensie wordt volgens hem “wellicht” steeds meer Europees, met een eigen Europese defensie-industrie zodat we onze middelen niet richting Washington moeten laten weglekken. Niet alle Europese lidstaten beseffen dat het zonder “een meer geïntegreerd buitenlands beleid” niet zal gaan, zodat Europese strategische autonomie nog wel een generatie op zich zal laten wachten, aldus Criekemans.

Aanvullend wijst Criekemans erop dat de veiligheidsgarantie in het Verdrag van Brussel (art. V), die thans verankerd is in art. 42 van het Verdrag van Lissabon, veel sterker is dan die van de NAVO (het befaamde art. 5) en zou neerkomen op een automatische militaire bijstandsclausule. Wie art. 42 onder de loep neemt kan zich daar toch wel enkele vragen bij stellen. Zonder gemeenschappelijk buitenlands beleid kan het “operationeel vermogen” van §1 enkel ad-hoc ter beschikking worden gesteld, blijft een EU-defensiebeleid (§2) dode letter en houdt de VS/NAVO een stevige vinger in de pap. Eenparige besluitvorming (§4) rond het defensiebeleid in een verdeelde Unie is niet evident. De bijstandsclausule blijft afhankelijk (§7) van “het specifieke karakter van het veiligheids- en defensiebeleid van bepaalde lidstaten”, lees NAVO-leden. Opnieuw: Washington heeft het laatste woord.

Intussen staat de wereld niet stil

De EU mag dan een economische reus zijn, maar blijft in de schaduw van de VS een politieke dwerg. Politieke geloofwaardigheid in de wereld vergt een uniform Europees defensie- en buitenlands beleid. Daartoe zal het Verdrag van Lissabon moeten worden heronderhandeld. Elke link met de NAVO moet er uit. Maar 28 EU-leden op één lijn brengen is niet evident. Er zal hard onderhandeld moeten worden. In het proces vallen er misschien lidstaten af.

Intussen staat de wereld niet stil. Tot dusverre haalt de VS de schouders op over het Belt and Road Initiative (BRI) van China, de grote strategische rivaal. Daarmee slaat Washington de plank serieus mis. BRI biedt kansen voor Amerikaanse bedrijven. Deelnemende landen moeten niet noodzakelijk te afhankelijk worden van China. China wil met zijn BRI niet de grote winnaar zijn. Als de VS niet langs de zijlijn blijft staan kan BRI een Eurazië teweegbrengen dat eerder multipolair is dan een door China gedomineerd continent.

Vandaag bedraagt de handel in Afroeurasië meer dan $2 biljoen. De trans-Atlantische handel bedraagt “maar” $1,1 biljoen. Daarmee vormt Afroeurasië met zijn bijna 6 miljard inwoners nu al het zwaartepunt van de wereldeconomie. Saoedi Arabië, Rusland en Turkije zijn belangrijke spelers in deze nieuwe netwerken. Rusland, centraal in het trans-Euraziatische goederenvervoer, profiteert van Chinese investeringen om Siberië, dat rijk is aan natuurlijke hulpbronnen, te ontwikkelen. Turkije rolt zijn vrachtspoorlijnen naar China uit. Saoedi Arabië stelt zijn gigantische oliereserves ter beschikking van het BRI-netwerk, in ruil voor steun bij de diversificatie van zijn economie.

Europa stelt zich meer en meer open voor samenwerking met China. De EU mag dan China een “systemische rivaal” noemen, Europa sluit zich niet aan bij de Amerikaanse handelsoorlog. Europa doet ruim $500 miljard meer handel met Azië dan met de VS en ziet waar de opportuniteiten liggen. Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hebben zich dan niet aangesloten bij BRI, deze Europese toplanden zijn in 2015 wel lid geworden van de Aziatische Infrastructuurinvesteringsbank. Siemens heeft al tientallen handelsakkoorden gesloten met Chinese partners en een twaalftal Europese landen heeft zich intussen aangesloten bij BRI, waaronder recent ook Italië.

Wie trekt zich terug uit de NAVO, Europa of de VS?

De wereld van de 21e eeuw moet niet kiezen tussen Amerikaans of Chinees leiderschap. Het aandeel van Amerika in de wereldeconomie neemt af, het leger is overbelast en de geloofwaardigheid van de supermogendheid is in het gedrang. Al wat China ambieert is een plaats in een multipolaire wereld. Voor China is de ontwikkeling van handelsroutes naar Afroeurazië van existentieel belang. BRI moet het economisch verkeer tussen zo’n 100 postkoloniale en post-Sovjetrepublieken bevorderen. Dat kan enkel leiden tot meer welvaart in de derde wereld, betere zakenkansen in snelgroeiende markten en een multipolair Azië.

Zo’n toekomstbeeld sluit aan op een Amerikaans beleid waarin het niet meer overal moet ingrijpen, maar in het reine komt met zijn eigen beperkingen en tegelijk meeprofiteert van de economische groei die zich afspeelt aan de andere zijde van de planeet. China domineerde niet de historische Zijderoute en is niet van plan de toekomstige Zijderoute te dicteren, hoewel het wel het initiatief heeft genomen die te creëren. De EU moet geen kant kiezen maar zich openstellen voor elke grootmacht, een onafhankelijke koers varen en zich losmaken van de knellende overheersing van de VS.

Treedt Europa uit de NAVO, of trekt de VS zich terug uit het trans-Atlantisch bondgenootschap?

Dit artikel verscheen eerder op De Wereld Morgen

Waarom Europa zich uit de NAVO moet terugtrekken

U.S. Army Stryker armored vehicles convoy during operations in support of Steadfast Javelin II at Ramstein Air Base, Germany, Sept. 3, 2014.
Steadfast Javelin II is a NATO-led exercise designed to prepare U.S., NATO and European partner nations forces for large-scale unified land operations.
Photo: A1C Jordan Castelan (Wikimedia Commons).

Nu Trump de bondgenoten niet enkel 2% bijdrage vraagt maar ook 150% van de kosten voor stationering van Amerikaanse troepen wordt het tijd dat Europa zich uit de NAVO terugtrekt. Het moet een eigen veiligheidsorganisatie stichten waarin ook plaats is voor Rusland.

Amerika is een oligarchie. Kandidaturen voor presidentschap en Senaat en Congres worden verworven via politieke omkoping. Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat een kleine groep elites het overheidsbeleid bepaalt. Zo bepaalt de militair-industriële lobby in belangrijke mate het defensiebudget. Officieel bedraagt dat voor 2019 $617 miljard, maar dat is slechts het Base Budget. Inclusief een serie niet op de defensiebegroting ingeschreven onderdelen, maar exclusief de (para)militaire activiteiten van CIA en FBI, geeft de VS in 2019 aan veiligheid een bedrag uit van $1.135,7 miljard, 5,4% van het BBP en meer dan een kwart van de Amerikaanse federale begroting.

Het Pentagon is wereldwijd voortrekker in militaire uitgaven en trekt NAVO-leden Europa ($290 miljard) en Canada ($24 miljard) mee in zijn kielzog. Zo ontstaat een totaal NAVO-budget 2018 van $1.449 miljard, ruim 80% van het wereldwijd totaal aan defensie-inspanningen ($1.774 miljard). Aan de basis van de groeiende defensie-inspanningen liggen Amerikaanse en Europese percepties van dreigingen vanuit China en Rusland. De uitgaven van deze landen zijn echter slechts een fractie van het NAVO-totaal. China zou in 2018 $168 miljard hebben uitgegeven en Rusland $63 miljard, 12% resp. 4% van NAVO-totaal.

De NAVO is goed voor 80% van de mondiale militaire uitgaven. De uitgaven van Rusland en China vallen daarbij in het niet.

De Amerikaanse National Defense Strategy Commission wijst erop dat China en Rusland regionale hegemonie nastreven en zelfs mondiaal macht kunnen uitoefenen, maar een nuchtere Amerikaanse politicoloog als John Mearsheimer relativeert die stelling. Poetin heeft enkel gereageerd op Westerse provocaties. Het feit dat de NAVO tot de Russische grens is opgeschoven ligt aan de basis van de oorlogen in Georgië (2008) en Oekraïne (2014). De confrontatie met Rusland en China duwt deze grootmachten enkel in elkaars armen wat het einde inluidt van de unipolaire wereld sinds de val van de Sovjet-Unie.

Sinds de uitbreiding van de NAVO maakt Rusland duidelijk dat het niet lijdzaam zal toezien hoe zijn strategisch belangrijke buurlanden Westerse vestingen worden. Voor Poetin overschreed de coup tegen de democratisch verkozen regering in Oekraïne een rode lijn. Beducht voor zijn marinebasis in Sebastopol annexeerde hij de Krim en destabiliseerde hij Oekraïne tot het land zijn pogingen om zich bij het Westen aan te sluiten zou opgeven. In 2008 zei hij Bush ijskoud dat toetreding van Oekraïne tot de NAVO het einde van het land zou betekenen. Maar ook de EU trok oostwaarts, tegen de zin van Rusland.

Oekraïne is als bufferstaat van groot strategisch belang voor Rusland. Geen enkele Russische leider tolereert dat een militaire alliantie die zich duidelijk vijandig opstelt zich in Oekraïne vestigt en een regering installeert die het land wil integreren in het Westen. In koor gaf het Westen Poetin de schuld. Voor Merkel leefde Poetin in een andere wereld. Maar Poetin is absoluut niet onevenwichtig. Hij is een topstrateeg die op buitenlands beleid elke uitdager in de schaduw stelt. Hij streeft niet naar een “groot-Rusland”, is niet geïnteresseerd in de annexatie van buurlanden. Dat zou het militair, economisch en organisatorisch vermogen van Rusland overstijgen.

De EU drong Oekraïne een handelsakkoord op zonder oog voor de historische context. Het land moet een neutrale bufferstaat worden.

Was Oekraïne voor de EU en de NAVO van strategisch belang, dan had het Westen al lang militair geweld gebruikt om de crisis te beslechten. Men maakt een land toch geen NAVO-lid om het vervolgens niet te verdedigen. In een interview legt ook voormalig Amerikaans minister van buitenlandse zaken Henry Kissinger de oorzaak van de Oekraïne-crisis bij het Westen. De EU duwde een handelsakkoord door, is ondoordacht achter Oekraïne gaan staan en heeft geen oog gehad voor de historische context. Voor Kissinger moet Oekraïne een bufferstaat worden.

Amerika is vrijwel onophoudelijk in oorlog: sinds zijn stichting in 1776 maar liefst 226 van zijn 243 kalenderjaren. De overgrote meerderheid van de militaire conflicten sinds de Tweede Wereldoorlog ontstond op initiatief van de VS. Vergeleken met andere grootmachten heeft de VS relatief weinig soldaten op het slagveld verloren en nauwelijks burgerslachtoffers. Afgezien van de aanslagen van 9/11 werd oorlog met het buitenland nooit in eigen land uitgevochten. Anders dan Europa ziet de bevolking op eigen bodem dus niets van de rauwe realiteit van oorlog. En sinds de afschaffing van de dienstplicht in 1973 is de sociale controle op de Amerikaanse oorlogszucht tot vrijwel nul herleid.

Het is ‘gewone’ mensen in de rest van de wereld blijkbaar niet ontgaan dat de VS sinds 2001 Irak, Afghanistan, Libië en Syrië heeft vernietigd en Iran, Venezuela, en misschien zelfs Rusland op de korrel neemt. Onderzoek in 65 landen leert dat de VS (24%) als eerste wordt genoemd als land dat de grootste bedreiging vormt voor de wereldvrede, voor Pakistan (8%), China (6%), Noord-Korea, Israel en Iran (elk 5%). Respondenten in Rusland (54%), China (49%) en Bosnië (49%) waren het meest bevreesd voor de VS als bedreiging.

De VS wordt als eerste genoemd als land dat de grootste bedreiging vormt voor de wereldvrede.

Trump heeft twijfel gezaaid over de bescherming van Europa. Hij dringt aan op verhoging van de bijdrage naar 2% en op termijn 4% van het BBP. Intussen gaan de defensiebegrotingen mondjesmaat omhoog. Europese leiders zien Rusland niet als een ernstige militaire bedreiging. Voor hen past de annexatie van de Krim niet in Russische expansiezucht. Maar intussen vraagt Trump de “partners” ongegeneerd om ook 100% van de kosten van de Amerikaanse militaire aanwezigheid te betalen, met een opslag van 50%. Vandaag betaalt Duitsland 28% voor de Amerikaanse stationering, zo’n €1 miljard per jaar. In een cost-plus-50 regeling zou de factuur voor Duitsland door het dak gaan.

De harde Amerikaanse houding stelt Europa voor een dilemma. Moet het zichzelf kunnen verdedigen? Moeten de Franse atoomwapens het Europese continent afdekken? Wie zit er dan aan de knoppen? Opgeteld kan een EU-leger beschikken over 1,5 miljoen militairen, na China (2,2 miljoen) de grootste legermacht ter wereld. Paradoxaal genoeg is het juist de NAVO die zich tegen zo’n ontwikkeling verzet. Dit is gevoelige materie. Dat de Franse president Macron spreekt over een Europees leger en strategische autonomie irriteert de Amerikanen. De VS laat de NAVO waarin het de lakens uitdeelt en eigen belangen voorrang kan geven niet gemakkelijk los. Maar verzet komt ook uit eigen kring en vanuit de bureaucratie.

Wie pleit voor een Europese defensie moet ook het gebrek aan een ééngemaakt buitenlands beleid aan de orde stellen.

Ook de Belgische politicoloog Sven Biscop is voor een Europese defensie. Hij pleit niet voor interventionisme, wél voor optreden “als onze vitale belangen in het geding zijn”. Als voorbeeld noemt hij Libië. Zijn uitleg over het oprekken van het VN-mandaat roept vragen op over de doctrine van “minimale interventie en maximale diplomatie” waarbinnen EU-optreden moet gebeuren. Biscop spreekt niet over het gebrek aan een ééngemaakt Europees buitenlands beleid en hoe binnen de EU wordt beslist over militair optreden. Per saldo sluit hij zich aan bij de European Union Global Strategy (EUGS) die zegt dat de NAVO voor de meeste lidstaten het belangrijkste kader zal blijven.

Een opiniestuk van de Nederlandse politicoloog Rob de Wijk is gewaagder: “Wie roept de Verenigde Staten tot de orde?” Intussen staat wel vast dat Europa zich wil losmaken uit het steeds knellender Amerikaanse juk. Een militair volledig op eigen benen staand Europa is echter niet voor morgen. De geopolitieke transformatie in de wereld staat niet stil. De Westerse vijandige houding tegen Rusland drijft dat land steeds meer in de armen van China, dat via zijn Belt & Road strategie al belangrijke contacten heeft gelegd in Europa. Wil Europa niet tussen hamer en aambeeld raken dan zal het een fundamentele keuze moeten maken: wil het aan de hand blijven lopen van de VS die zich steeds meer op zichzelf terugtrekt, of zich openstellen voor een Euraziatisch Wirtschaftswunder.

Europa moet kiezen voor een nieuwe pan-Europese veiligheidsorganisatie waarin plaats is voor Rusland.

Zo’n fundamentele beleidsombuiging vergt de vorming van een nieuwe pan-Europese veiligheidsorganisatie en de opzegging van het NAVO-lidmaatschap. Frankrijk en Duitsland kunnen het voortouw nemen en worden waarschijnlijk snel vergezeld van andere Europese kernlanden. Hervorming van de EU in een geopolitiek onafhankelijke Unie vergt een grondige wijziging van het Verdrag van Lissabon, een kolossale, uitdagende maar doenbare operatie. De meeste analisten menen dat Rusland na de Koude Oorlog volwaardig NAVO-lid had moeten worden. De nieuwe pan-Europese veiligheidsorganisatie moet dan ook de opzegperiode met de NAVO benutten om een verdrag te onderhandelen met Rusland.

In dat kader kan ook een oplossing worden uitgewerkt voor de Oekraïne-crisis. Het land moet een neutrale buffer worden tussen Rusland en het Westen, naar het voorbeeld van Finland tijdens de Koude Oorlog. Georgië moet in het voetspoor van Oekraïne treden. Oekraïne moet economische steun krijgen van zowel het Westen als Rusland, en worden aangemoedigd om de rechten van de Russisch sprekende bevolking te respecteren. Op langere termijn kunnen Oekraïne, Georgië en Wit-Rusland tot de EU en de veiligheidsorganisatie toetreden. Daarmee ontstaat een blok dat zich zowel economisch als militair kan meten met China.

Zo ontstaat een multipolaire wereld bestaande uit Noord- en Zuid-Amerika, Eurazië en China, aangevuld met overig Azië en Afrika. Een wereld waarin de VS niet langer de lakens uitdeelt en waarschijnlijk minder gewapende conflicten kent.

Tensions rise between US, Russia and China over Venezuelan coup

US/CIA Hands off Venezuela Philly Protest June 9, 2017, organized by Philly International Action Center (photo source: Flickr)

By Bill Van Auken

US President Donald Trump told reporters at the White House Wednesday that “Russia has to get out” of Venezuela. Asked how Washington would enforce this demand, he responded, “We’ll see. All options are open.”

Trump delivered his ultimatum during a White House photo op with Fabiana Rosales, the wife of right-wing opposition leader Juan Guaidó, who, with US backing, proclaimed himself “interim president” of Venezuela in January, calling upon the military to overthrow the existing government of President Nicolas Maduro.

Rosales, referred to by Trump administration officials as Venezuela’s “first lady,” is conducting an international tour aimed at drumming up support for the US-orchestrated regime change operation, which has flagged noticeably since the fiasco suffered last month with the failure of a cynical attempt to force trucks carrying supposed humanitarian aid across the Colombian-Venezuelan border.

Both Guaidó and his US patrons had predicted that the provocation would trigger a rising by the Venezuelan armed forces against Maduro. With a handful of right-wing opposition supporters and gang members turning out for the “humanitarian” hoax, security forces easily contained the attack.

The latest US provocation has centered upon the arrival in Venezuela over the weekend of two Russian aircraft carrying approximately 100 military personnel. An Antonov An-124 cargo jet and an Ilyushin II-62 passenger plane landed on Saturday at the Maiquetía airport outside of Caracas.

The arrival of the relative handful of Russian military personnel triggered a flurry of denunciations from top Trump administration officials, who have been orchestrating the bid to bring down the Venezuelan government.

White House national security adviser John Bolton declared that the US “will not tolerate hostile foreign military powers meddling” within the Western Hemisphere.

Earlier this month, Bolton invoked the Monroe Doctrine as the foundation of US policy in Venezuela. This 19th century declaration of US foreign policy initially was directed at opposing any attempts by the empires of Europe to recolonize newly independent republics in Latin America. In the 20th century, it was invoked by successive US governments as a license for US imperialism to use military force to impose its will throughout the hemisphere, resulting in some 50 direct armed interventions and the imposition of fascist-military dictatorships over much of South and Central America.

Secretary of State Mike Pompeo, meanwhile, told his Russian counterpart Sergei Lavrov, in a March 25 telephone conversation, that Washington would “not stand idly by as Russia exacerbates tensions in Venezuela,” according to a spokesman for the State Department.

The State Department called the arrival of the Russian troops a “reckless escalation” of tensions in Venezuela, adding that “The continued insertion of Russian military personnel to support the illegitimate regime of Nicolas Maduro in Venezuela risks prolonging the suffering of the Venezuelan people…”

What hypocrisy! Washington has imposed an ever-escalating wave of sanctions that have gravely exacerbated the intense crisis of the country’s economy, with Venezuelan working people paying the price. A Trump administration official briefing reporters last Friday boasted: “The effect of the sanctions is continuing and cumulative. It’s sort of like in Star Wars when Darth Vader constricts somebody’s throat, that’s what we are doing to the regime economically,”

The Russian Foreign Ministry quoted Lavrov as having responded to Pompeo by charging that “Washington’s attempts to organize a coup in Venezuela and threats against its legitimate government are in violation of the UN Charter and undisguised interference in the internal affairs of a sovereign state.”

The Russian Foreign Ministry said that the arrival of the Russian troops was in fulfillment of an “agreement on military technical cooperation” signed between Moscow and Caracas in 2001.

“As in colonial times 200 years ago, the US continues to regard Latin America as a zone for its exclusive interests, its own ‘backyard’ and they directly demand that it should obey the US without a word, and that other countries should steer clear of the region,” Russian Foreign Ministry spokeswoman Maria Zakharova said on Tuesday. “[D]oes the US think that people are waiting for it to bring democracy to them on the wings of its bombers? This question can be answered by Iraqis, Libyans and Serbs.”

Meanwhile, a US official speaking to Reuters expressed concern that the Russian military personnel who arrived on Saturday included a team of specialists in cybersecurity.

This concern coincides with a new series of electricity blackouts that began on Monday, affecting much of Caracas and at least 16 states. The Maduro government has blamed the outages on sabotage, including cyber-attacks on the power system’s computerized infrastructure.

Meanwhile the Venezuelan situation has also ratcheted up tensions between Washington and Beijing, with the US forcing the cancelation of a 60th anniversary meeting of the Inter-American Development Bank (IDB), which was set to begin on March 26 in Chengdu.

The Trump administration had demanded that the IDB accept a representative named by its puppet Guaidó as Venezuela’s representative at the meeting. China refused to issue a visa to Washington’s man, Ricardo Hausmann, a Harvard economist and former minister in the government of Venezuelan President Carlos Andrés Pérez, which oversaw the massacre of some 3,000 workers and youth in the suppression of the popular 1989 revolt known as the caracazo. Hausmann has publicly called for the US to invade Venezuela along with a “coalition of the willing.”

A spokesman for the Chinese Foreign Ministry defended Beijing’s action on Tuesday, declaring that “Guaidó himself is not a president elected through legal procedures and thus lacks legitimacy,” adding that “changing Venezuela’s representative at the IDB won’t help solve the Venezuelan issue.”

In response to a question about US denunciations of the Russian military presence in Venezuela, the Chinese spokesman stated: “First of all, countries in the Western Hemisphere, including Latin American countries, are all independent and sovereign states. They have the right to determine their own foreign policy and their way to engage in mutually beneficial cooperation with countries of their own choosing.”

He added, in a pointed criticism of US imperialist policy, “Latin American affairs are not a certain country’s exclusive business, nor is Latin America a certain country’s backyard.”

The heated exchanges between Washington, on the one hand, and Moscow and Beijing, on the other, expose the geo-strategic interests that underlie US imperialism’s regime change operation in Venezuela. Both Russia and China have established extensive economic and political ties with Venezuela, which boasts the largest proven oil reserves on the planet.

China has invested upwards of $50 billion in Venezuela over the past decade in loan agreements repaid with oil exports. Russia’s total investments in the country are estimated at close to $25 billion, including in the exploitation of a significant share of the country’s oil fields.

Washington views the Venezuelan crisis through the prism of the “great power” conflicts with “revisionist” states that it laid out in the Trump administration’s National Security Strategy and the Pentagon’s strategy document elaborated at the end of 2017.

US imperialism is determined to wrest control of Venezuela’s vast oil resources for the US-based energy monopolies and deny them to its global rivals, particularly China and Russia. To that end, it is prepared to starve the Venezuelan people and turn Latin America into a battlefield in a third world war.

This article first appeared on World Socialist Web Site (WSWS) on 28 March 2019, and was republished with permission.

Van 2018 naar 2019: de belangrijkste geopolitieke trends (5)

Bij de overgang van 2018 naar 2019 past een overzicht van de belangrijkste geopolitieke trends in de wereld. In een reeks van vijf artikelen die we in kort tijdsbestek onder deze headline publiceren geven we per issue een beknopt overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen, inclusief hoe we die dit jaar zien ontwikkelen. Vandaag het vijfde en laatste deel:

Deel 5: de ontoelaatbare situatie van de Palestijnen en van Julian Assange, en andere nieuwsfeiten

Pro-Palestine activists at a 69 years Al Nakbah demonstration in Portugal

Photo: Romerito Pontes (Wikimedia Commons)

Het Israel-Palestina conflict: blinde vlek in de media

De slachting onder de Palestijnse bevolking door Israel wordt systematisch door de Westerse media verzwegen. Voor mensenrechtenorganisaties en media die Israel op de korrel durven nemen is hier weinig politiek kapitaal te verdienen en veel te verliezen. De minste kritiek op Israel stuit op agressie en de versleten beschuldiging van antisemitisme. Zelfs Joodse activisten ondergaan dit lot. Deze reactie is vanzelfsprekend verwerpelijk, maar dient om de betrokkene te demoniseren en een signaal af te geven die anderen moeten weerhouden van kritiek.

Het gevolg van het te pas en onpas schermen met antisemitisme is dat authentieke beschuldigingen niet meer worden geloofd en het kwalijke verschijnsel weer zijn kop opsteekt. Het bij herhaling beschimpen van critici van de Israelische bezetting van Palestina holt de kwaadaardigheid van een onverdedigbare ideologie uit, een ideologie die in de dertiger en veertiger jaren van de vorige eeuw heeft geleid tot miljoenen doden.

Het laatste nieuws is dat de Palestijnse Autoriteit van Mahmoud Abbas maatregelen plant tegen Hamas. Het gevolg is nog meer ellende voor de 2 miljoen Palestijnen in Gaza die moeten leven in wat men enkel kan aanduiden als de grootste openluchtgevangenis ter wereld. En recent liet Channel 13 weten dat de lang verwachte deal of the century van president Trump na de verkiezingen van 9 april wordt bekendgemaakt. De essentie is: een Palestijnse staat op 85-90% van de Westelijke Jordaanoever, met annexatie van de grote nederzettingen en evacuatie van geïsoleerde illegale nederzettingen. Intussen heeft Abbas dat plan al verworpen.

Intussen worden in België de dossiers van Gazaanse asielzoekers extra grondig behandeld. Voor de autoriteiten rechtvaardigt de evolutie van de situatie in de Gazastrook een herziening van het beleid. Wat die evolutie dan concreet betekent en hoe men de individuele situatie van betrokkene kan beoordelen zegt men er niet bij, wel dat men de perceptie heeft “dat [voor de asielzoekers uit Gaza] ons land "the place to be" is, gevoed door smokkelaars”. De bevoegde minister zou zelfs overwegen de dossiers van reeds erkende vluchtelingen uit Gaza te herbekijken en hen mogelijk terug te sturen. Voor Vrede.be loopt het rechtse opbod rond migratie steeds verder uit de hand.

Saoedi-Arabië

De meeste Westerse mensenrechtenorganisaties en media blijven blind voor de slachting van de bevolking in Jemen door Saoedi-Arabië met steun van het Westen. Op de ranglijst van de mate waarin landen de mensenrechten respecteren komt Saoedi-Arabië absoluut op de laatste plaats. De Amerikanen en Britten verkopen het land voor miljarden wapens in ruil voor aardolie. Het waren Britse bommen die talloze slachtoffers maakten in Jemen. Toch blijft Saoedi-Arabië een bondgenoot die alles wordt vergeven.

De Westerse liefde voor Saoedi-Arabië gaat wel heel ver. Een paar jaar geleden werd een Saoedische diplomaat als expert benoemd in de mensenrechtenraad van de VN. Nadat in 2016 het land werd herkozen in de VN-mensenrechtenraad kreeg het in 2017 een zetel in VN-commissie voor vrouwenrechten.

Wie denkt dat er stemmen opgaan voor sancties tegen Saoedi-Arabië, een regeringswissel of een no-fly zone, komt bedrogen uit. Daarvoor is de macht van Westerse en Saoedische zakenbelangen te groot.

Algerije

De Arabische Lente lijkt aan olierijk Algerije voorbij te zijn gegaan. De Algerijnen hadden juist de bloedige jaren negentig achter zich gelaten en de regering had voldoende middelen om de sociale vrede af te kopen. Maar na de sterke daling van de olieprijs leek het land in 2018 op een keerpunt te staan. De International Crisis Group waarschuwt in een rapport, dat aan de orde kwam in de Financial Times en Le Monde, voor een catastrofale toestand in Algerije in 2019.

Dat deze bronnen een land op de korrel nemen gebeurt niet uit bezorgdheid voor de bevolking. Het is een schot voor de boeg voor wat er staat te gebeuren: buitenlandse inmenging, kleurenrevoluties zoals we elders hebben gezien. Het begint met het financieren van de oppositie, trainen van activisten om protestacties en confrontaties met de ordetroepen te organiseren, het vormen van een vijfde kolonne van door het Westen gesteunde Ngo's, zelfs het aanzetten tot geweld en burgeroorlog. Moet een overheid afrekenen met dit soort aangestookte onrust en een oppositie die zijn orders krijgt van de VS of één van zijn bondgenoten, dan is het heel moeilijk om de geest weer in de fles te krijgen.

Julian Assange

Via WikiLeaks heeft Julian Assange heel wat duistere geheimen die oorlogsstokers en financiële elites liever bedekt houden aan de kaak gesteld. Denk aan het neermaaien vanuit een Amerikaanse Apache helikopter van tientallen burgers waaronder twee Irakese medewerkers van Reuters, en het plezier dat de bemanning had over de meervoudige moorden die ze juist gepleegd hadden. En aan de ‘Afghan War Logs’, de ‘Iraq War Logs’, de ‘Guantanamo files’, de ‘State Department Cables’ en heel wat andere diplomatieke berichten die de zwarte kant van het land van vrijheid en gelijkheid.

Voor Washington is WikiLeaks een bedreiging van de nationale veiligheid. Assange moet dus worden opgepakt. Die zit nu al meer dan zes jaar vast in de Ecuadoraanse ambassade in Londen, maar zijn dagen daar lijken geteld. De nieuwe Ecuadoraanse president Lenin Moreno dreigt hem de ambassade uit te zetten. Intussen maken Australische actiegroepen zich bij hun regering sterk om hun landgenoot bijstand te verlenen, maar ook Australië staat onder Amerikaanse druk. Datzelfde geldt voor de Britse regering. VN-mensenrechtenexperts hebben opnieuw geëist dat het VK Assange toelaat de Ecuadoraanse ambassade in Londen als vrij man te verlaten.

Tenzij een nieuwe Britse regering Assange laat gaan zal hij wel zwichten, zelf de ambassade uitstappen en in Amerika zijn verdediging ter hand nemen. De VS heeft een verzegelde aanklacht tegen hem klaarliggen. Maar tot op heden is Assange nog nergens van beschuldigd. Het staat wel vast dat hij daar geen eerlijk proces krijgt.

Tal van andere nieuwsfeiten, klein en groot

Bij veel incidenten leed de VS gezichtsverlies, denk aan de Khashoggi-crisis, de betrokkenheid bij de oorlog in Jemen, de afgang in Afghanistan en Irak, de mislukking om Maduro in Venezuela ten val te brengen, de handelsoorlog met Europa en het rampzalige economisch conflict met China, het groteske optreden van de Amerikaanse ambassadeur Nikki Haley in de VN-Veiligheidsraad, het intellectuele deficit om een productieve ontmoeting met de Russische president Poetin te hebben, …

Wat al deze pijnlijke zaken gemeen hebben is het feit de VS er maar niet in slaagt zaken gedaan te krijgen.