Hoe de Afghanistan oorlog kan aflopen

The New York Review of Books publiceert het artikel How to end the war in Afghanistan van de hand van David Miliband, minister van Buitenlandse Zaken van het Verenigd Koninkrijk. Dat begint plomp-verloren met de stelling: “Het Verenigd Koninkrijk, noch de VS, waren de aanstichters van de oorlog in Afghanistan. In de jaren 90 verleende de toenmalige Talibanregering onderdak en steun aan Al Qaida”. Miliband impliceert daarmee dat Afghanistan na 9/11 weigerde Bin Laden aan de VS uit te leveren.

In een interview met Stephen Sackur in HARDtalk op BBC World News op 3/11/2009 schetst de Amerikaanse mediacriticus en politiek activist Noam Chomsky een ander beeld. Die noemde  de invasie in Afghanistan de immoreelste daad in de moderne geschiedenis. De aanleiding was de eis van president George W. Bush om Bin Laden onmiddellijk uit te leveren. In het diplomatieke verkeer tussen beschaafde landen kan uitlevering van misdadigers worden gevraagd, mits bewijzen. Toen de Afghaanse overheid reageerde dat men het uitleveringsverzoek in overweging wilde nemen maar eerst bewijzen wilde, begon de VS de oorlog dan maar zonder bewijzen, "om Bin Laden op te pakken”. In 2002, na de inval in Afghanistan, zei Chomsky in HARDtalk tegen Tim Sebastian, de voorganger van Stephen Sackur, dat de VS door zijn houding duidelijk maakt dat het het internationaal recht niet wenst na te leven. “Wij [Amerikanen] onderwerpen ons [internationaal] aan geen enkele autoriteit”, zo voegde hij daar aan toe.

Na 8 jaar militaire aanwezigheid in Afghanistan en nu Al Qaida is verdreven naar Pakistan moet ik niet meer uitleggen waarom de oorlog uitbrak, zo stelt Miliband droogjes. De vraag is hoe die kan worden beëindigd en hoe datgene dat werd bereikt in stand kan blijven. Miliband meent dat de relatie tussen de Taliban en Al Qaida eigenlijk vooral regionaal en tactisch van aard is, “hoewel Al Qaida nog altijd vanuit andere landen zoals Yemen dodelijke aanvallen kan plannen en uitvoeren over de gehele wereld”. Hij wijst op de bereikte resultaten en bevestigt dat de Britten zich de komende jaren zullen blijven inzetten om "de doelstellingen" te realiseren. Die omschrijft hij met de woorden: “Een Afghanistan dat niet opnieuw mag worden gebruikt als uitvalsbasis voor internationaal terrorisme”. De minister komt dan tot de kern van zijn betoog: hoe beëindigen we de oorlog? Het antwoord is verrassend eenvoudig: bekeer “gematigde” Taliban militanten tot burgers, zorg dat ze werk en een inkomen krijgen en bescherm ze tegen wraak van voormalige medestanders. En laat iedereen toe tot het bestuur die zijn banden met Al Qaida verbreekt, de wapens neerlegt en de Afghaanse grondwet aanvaardt.

Voor wat de toekomstige geopolitieke plaats van Afghanistan betreft meent Miliband dat buurlanden, noch de internationale gemeenschap, mogen toestaan dat het land opnieuw wordt gedomineerd of strategisch gebruikt. Tegelijk moet het komaf maken met misdaad, drugs, terrorisme en vluchtelingen, allemaal zaken die het nationale niveau overstijgen. Er is vooral een rol weggelegd voor Pakistan, dat de opbouw van het Afghaanse leger met argusogen bekijkt. Want Afghanistan heeft ook banden met Pakistan’s aartsvijand India. Daarom moeten ook India, Rusland, Turkije en China hun steentje bijdragen, aldus Miliband.

De Amerikaan Tom Hayden, voormalig senator voor California, bekijkt in The Nation van 7/4/2010 de situatie door de bril van de binnenlandse politiek van de VS. Hij wijst op de wetgevende initiatieven van parlementariërs Russ Feingold en Jim McGovern, die aansturen op een “flexibel tijdschema” voor de terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit Afghanistan. Voor hem doet dit eerste gecoördineerde initiatief rond de oorlog in Afghanistan denken aan de House-Senate voorstellen die indertijd leidden tot een meerderheidsstandpunt over de Vietnamoorlog. Onder congresleden groeit de onrust over de gesneuvelde Amerikaanse militairen en de gigantische financiële overheidsinvesteringen in een corrupte en dwarse regering Karzai. Hij gunt het Witte Huis nog wat tijd voor de inzet van extra troepen. “Misschien is dat niet de juiste strategie, maar het komt de meeste van de parlementariërs politiek het beste uit”, aldus een cynische Hayden.

Een datum voor terugtrekking kan de Taliban aansporen aan het vredesproces deel te nemen. Achter de schermen wordt nagedacht over pasjes waarmee Talibanleiders voor politiek overleg naar Kabul kunnen, of naar het buitenland. Ook voormalig UN-gezant Kai Eide gelooft in onderhandelen met de Taliban, maar het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken en het Pentagon zijn nog altijd tegen onderhandelingen en pasjes. De Afghanistan-specialist Gilles Dorronsoro, verbonden aan de Carnegie Endowment for International Peace, zegt dat de vorming van een eenheidsregering met de Taliban de enige manier is om de problematiek in Afghanistan tot een goed einde te brengen.

Ondertussen wordt in kringen van het Congres in het kader van de begrotingsonderhandelingen een exit strategie ontworpen die voorziet in verkiezingen voor een nieuwe regering waarin de Taliban een plaats krijgen, vervanging van de ISAF troepen door vredessoldaten uit Moslimlanden en beëindiging van de inzet van onbemande vliegtuigen in Pakistan. McGovern kijkt vooral naar het kostenplaatje. Hij zet de middelen die nu naar de Amerikaanse oorlogen gaan af tegen de uitblijvende Amerikaanse investeringen in onderhoud van wegen, in ziekenhuisfaciliteiten en in werkgelegenheid. Welke visie het haalt, die van de Brit David Miliband of de Amerikaan Tom Hayden, valt af te wachten. Maar één ding staat vast: de aanwezigheid van "coalitietroepen" in Afghanistan heeft zijn langste tijd gehad.