Naar een kernwapenvrije wereld, of Armageddon?

“De Amerikanen willen hun eigen overtredingen niet toegeven. Dan treden ook wij uit het verdrag. Maar we blijven vragende partij voor een akkoord over tactische kernwapens. Dat is in het belang van onze veiligheid, en van de veiligheid van Europa. Wij willen het debat aangaan, maar dan moet de VS daartoe maar het initiatief nemen”. Dat zei de Russische onderminister van buitenlandse zaken Sergei Ryabkov in een reactie op het nieuws dat de VS zich terugtrekt uit het INF-verdrag.

Larry Wilkinson, ex-stafchef van de vroegere Amerikaanse buitenlandminister Colin Powell en thans universiteitsprofessor, treedt hem in bovenstaande video bij. Het issue is niet enkel middellange afstandsraketten. Het debat moet gaan over het totale kernwapenarsenaal, actualisering van het Non-proliferatieverdrag, en over conventionele bewapening. Niet enkel de VS en Rusland moeten rond de tafel, maar alle kernmogendheden, ook Noord-Korea en Israel. Hoe kan de wereldgemeenschap een alles en iedereen vernietigende ramp voorkomen? Dat is voor Wilkinson de vraag. Wapenbeheersing moet niet overboord, maar juist verdiept en verruimd, en openstaan voor alle landen.

Kloof tussen Europa en de VS

De Amerikaanse uitstap uit het INF-verdrag maakt de kloof tussen Europa en de VS alleen maar groter. De NAVO is superieur op het vlak van geleide conventionele wapens, een overwicht dat Rusland begrijpelijkerwijze denkt te compenseren met mini-kernkoppen op middellange afstandsraketten, tactische kernwapens in het jargon. Die worden dan ingezet op Europese slagvelden. Vandaag beschikt China al over dit soort wapens, en India zal wel niet achterblijven. Maar het overleg moet niet enkel gaan over wapenbeheersing, ook issues als Syrië en Oekraïne moeten op tafel.

Voor Wilkinson is het Amerikaanse plan om nieuwe mini-kernwapens voor de korte afstand te ontwikkelen die minder krachtig zijn dan die op Hiroshima en Nagasaki volkomen nutteloos. Kernwapens hebben enkel zin als afschrikking. Ze hebben geen nut op het slagveld, hoe klein je ze ook maakt. Wie ze toch inzet zet een escalatie in gang die enkel kan uitmonden in een grote oorlog met kernwapens die de overleving op deze planeet bedreigt. Oer-klokkenluider Daniel Ellsberg heeft daar destijds al duidelijk voor gewaarschuwd. Het is een weg die we niet moeten bewandelen, aldus Wilkinson.

Kan de wereld een nieuwe wapenrace voorkomen?

Het INF-verdrag is niet het eerste akkoord waar de VS uitstapt. Eerder sneuvelden het ABM-verdrag en de Irandeal. En er is geen zicht op verlenging van het START-verdrag dat binnenkort afloopt. De publieke opinie is wars van een nieuwe wapenrace en van nucleair wapengekletter door de wereldleiders, maar slaagt er niet in het beleid om te buigen. Acties van individuele parlementariërs, steden en het middenveld gericht op parlementaire commissies defensie en buitenlandse betrekkingen hebben wel geleid tot b.v. de Prevention of Arms Race Act of 2018 en de recente No First-Use Act van senator Elizabeth Warren en congreslid Adam Smith.

Blijkbaar is een confrontatie met Rusland geen probleem voor de VS. Het Witte Huis maakt zich druk over een Russische kruisraket die de 500-km limiet zou overschrijden. Maar waarom heeft buitenlandminister Pompeo dan een uitnodiging voor een presentatie van het wapen van de hand gewezen? En waarom beperkte de EU zich slaafs tot de Amerikaanse versie dat Rusland, de eeuwige boeman, het INF-verdrag schendt? Waarom verklaarde bondskanselier Merkel kritiekloos: “Voor ons is het duidelijk dat Rusland het verdrag heeft geschonden ...”. Eén partij zonder bewijs veroordelen is een slecht startschot voor onderhandelingen.

Wat verklaart de Amerikaanse gekte?

Na de uitstap uit het ABM-verdrag in 2002 had de VS de handen vrij voor de installatie van een rakettenschild in Oost-Europa, op een steenworp van de Russische grens. Voor Rusland niet enkel een bedreiging van het strategische evenwicht, maar ook een geduchte potentiële aanvaller aan zijn grens. De Amerikaanse afweerraketten kunnen immers in een oogwenk door aanvalsraketten worden vervangen. Alles duidt er dus op dat de VS Moskou beschuldigt van een inbreuk op een wapenverdrag dat het al enkele jaren zelf schendt.

Voor de Franse Ruslandkenner Pierre-Emmanuel Thomann heeft de VS het nucleaire evenwicht al doorbroken met de uitstap uit het ABM-verdrag in 2002. Het heeft sindsdien overal in Eurazië raketafweerinstallaties geïnstalleerd, een voldongen feit dat bij Rusland en China enkel een gevoel van omsingeling kan opwekken. De Amerikaanse raketafweer verhindert immers de mogelijkheid om terug te slaan bij een Amerikaanse nucleaire first strike.

Het feit dat China sinds kort beschikt over hypermoderne supersonische raketten zal ook aan de basis liggen van de Amerikaanse uitstap uit het INF-verdrag. China was geen partij in het INF-verdrag. Voor de opkomende wereldmacht werd de ‘pivot to Asia’, de Amerikaanse heroriëntatie op Azië, een existentiële bedreiging nu die gepaard ging met de stationering van meer dan de helft van de Amerikaanse zeemacht in Zuid-Oost Azië.

Noam Chomsky heeft niet lang geleden gewezen op primordiale problemen die de mensheid moet aanpakken. Over het risico op een kernoorlog haalt hij generaal Lee Butler aan: “We hebben tot nu toe het nucleaire tijdperk vooral overleefd door goddelijke interventie”. Het is de vraag of we kunnen blijven rekenen op goddelijke interventie als de VS krampachtig vasthoudt aan zijn mondiale suprematie en de EU zich slaafs aan de VS blijft onderwerpen. Het zijn deze twee mogendheden die bepalen wat het wordt: ontwapening of een nucleair Armageddon.