Op 18 januari 2013 valt een Israëlische soldaat een Palestijnse activist aan tijdens de wekelijkse demonstratie tegen
de Israëlische muur in het Palestijnse dorp al-Maasara
op de Westelijke Jordaanoever. Als de muur er volgens plan
komt zou die de
bewoners afsnijden van hun akkers. (foto: Ryan Rodrick Beiler / ActiveStills)
“Geen
voorwaarden vooraf, geen bouwstop op de Westelijke Jordaanoever en geen
vrijlating van gevangenen voor de gesprekken beginnen. En ik heb me niet
vastgelegd op de grenzen van 1967.” Dat vertelde een triomfantelijke
premier Netanyahu zijn ministers op 20 juli, nadat de Amerikaanse
buitenlandminister John Kerry had aangekondigd dat Israel en Palestina opnieuw
aan tafel gaan. Dat overleg gaat vandaag in Washington van start. De
Israëlische delegatie wordt aangevoerd door minister Tzipi Livni van Justitie.
De Palestijnen worden vertegenwoordigd door Saeb Erekat, de omstreden
onderhandelaar die uit de Palestina
Papers naar voren komt als iemand die veel te vergaande concessies op tafel
legde maar geen enkel gehoor vond bij zijn Israëlische tegenstrevers. Het is moeilijk in te zien welke
nieuwe elementen sinds de vorige mislukte onderhandelingsronde
van 2010 tot succes kunnen leiden.
De
traditionele Westerse pers reageerde positief op het nieuws. In België namen de
media kritiekloos het bericht van Belga over dat spreekt over een akkoord om de
vredesgesprekken te hervatten. Maar in werkelijkheid zijn partijen slechts overeengekomen
te onderhandelen over procedurele aangelegenheden rondom een eventuele hervatting
van echte onderhandelingen. Volgens Belga moet het akkoord wel nog “geformaliseerd”
worden, maar de pers plaatst daar geen enkele kanttekening bij. In Nederland doet
NRC-correspondente Leonie van Nierop in een commentaar dat wel. Een niet-geformaliseerd
principe-akkoord kun je geen doorbraak noemen. Er mogen dan binnenkort onderhandelingen
plaatsvinden, het blijft de vraag of die succes opleveren, aldus
Van Nierop.
Terugkijkend
op een al twintig jaar vruchteloos voortslepend “vredesproces” en gegeven de
manier waarop betrokkenen zich de afgelopen tijd opstellen kan men de
hervatting daarvan enkel met de nodige scepsis bekijken. Israel staat onder
geen enkele druk om concessies te doen. Het praat enkel met Mahmoud Abbas, maar
namens wie spreekt die eigenlijk? Sinds begin 2006 heeft Abbas geen
enkel electoraal mandaat meer. Niet enkel praat het democratisch verkozen maar
verketterde Hamas, dat de 1,6 miljoen Palestijnen in Gaza bestuurt, niet mee.
Maar ook grote groepen Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever zijn niet
akkoord met de hervatting van vrijblijvende gesprekken onder leiding van
Washington, dat men absoluut niet als “honest broker” beschouwt. Twintig jaar
“onderhandelen” heeft de bezetter enkel de gelegenheid gegeven zijn sluipende
expansie verder te zetten, en het verdeel-en-heers spelletje met de Palestijnen
te blijven opvoeren.
De
hervatting van de gesprekken is vooral een middel voor Israel en de VS om hun
gezicht te redden. Kerry heeft Abbas, die de afgelopen jaren steeds het
opschorten van de illegale bouw van nederzettingen in bezet Palestijns gebied
als voorwaarde heeft gesteld, onder zware druk gezet. Daarbij slaagde hij erin
de Arabische Liga voor zijn karretje te spannen (“the Arab
League … made an important difference with their statement of support”) waardoor
Abbas gewoon voor een voldongen feit stond. Bovendien werd Abbas er nog eens
ondubbelzinnig aan herinnerd dat hij en zijn “regering” door de VS worden
gefinancierd. Het zijn dus opnieuw de Palestijnen die hebben moeten inbinden. Israel
zegt wel de gesprekken in te gaan zonder voorwaarden vooraf, maar men kan het
ongebreideld mogen voortzetten van de bouw in Palestijns gebied toch enkel
zien als een Israëlische voorwaarde vooraf.
Aan
het Israëlische “gebaar van goede wil” om gevangenen los te laten moet men
weinig waarde hechten: dat gebeurt maar mondjesmaat en in functie van de mate
waarin de onderhandelingen vorderen, waarbij Israel natuurlijk alle troeven in
handen heeft. In het verleden is gebleken dat zo’n vrijlating al bij herhaling
gevolgd werd door het oppakken
van gelijke aantallen Palestijnen, waaronder sommige van de betrokken. En aan
de internationale Boycot, Desinvestering en Sanctie-campagne (BDS) heeft Israel
geen boodschap. Op de Europese BDS-maatregel die wetenschappelijke en
financiële samenwerking met Israëlische instellingen met banden met de illegale
Joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever blokkeert volgde ijskoud een strafmaatregel:
EU-diplomaten en medewerkers van hulporganisaties mogen niet langer vanuit
Israël de Gazastrook in- en uit. Een maatregel die regelrecht de in Gaza
gegijzelde Palestijnse bevolking treft.
Met
het hervatten van de gesprekken probeert Amerika zijn blazoen in de
moslimwereld op te poetsen. Het imago van de enig overgebleven supermogendheid
staat de afgelopen jaren sterk onder druk: de omvangrijke militaire, financiële
en diplomatieke steun aan Israel, de
verloren “oorlog uit noodzaak” in Afghanistan, de illegale Irak-oorlog, het
verboden want kankerverwekkend gebruik van munitie met verarmd uranium in Irak,
de elf jaar aanslepende wrede detentie van gevangenen in Guantanamo Bay zonder tenlastelegging
of proces, de folterpraktijken waaronder waterboarden, de illegale omverwerping
van Gadaffi in Libië, de steun aan buitenlandse gewapende inmenging in Syrië
met vandaag 100.000 doden, de samenwerking met autocratisch bestuurde sjeikdommen
als Saudi Arabië en de Golfstaten, de droneaanslagen met de handtekening van
Obama, de manier waarop Washington omgaat met klokkenluiders als Bradley
Manning en Edward Snowden, de cyberoorlog
tegen Iran, en ga zo maar door.
Wat
moeten we verwachten van de zoveelste gespreksronde tussen Israëli’s en Palestijnen?
Men moet vooral vrezen voor het perverse effect van het “vredesproces”. Dat
gaat steevast gepaard met toenemende mensenrechtenschendingen. “Tijdens
dergelijke gesprekken komt Israel zowat met alles weg: confiscatie van
Palestijnse gronden, uitbreiding van nederzettingen, zelfs de operatie Cast Lead[1]
vond plaats tijdens lopende onderhandelingen”, aldus
de Israëlische mensenrechtenadvocaat Michael
Sfard. En de verklaring
van premier Netanyahu na het nieuws over het vlottrekken van het “vredesproces”
laat aan duidelijkheid niets te wensen over. De gesprekken moeten “het ontstaan
van een binationale staat die de toekomst van de Joodse staat zou bedreigen, of
een nieuwe, door Iran gesponsorde terreurstaat aan onze grens, die ons evenzeer
zou bedreigen, voorkomen”. Geen woord over een leefbare Palestijnse staat op basis
van de grenzen van 1967, geen greintje empathie voor de onderdrukte
Palestijnen.
De Palestijnse delegatie zal hooguit extra economische
steun uit de brand slepen. Daarmee kunnen de Palestijnse leiders misschien nog
wat langer aan de macht blijven. Maar de Palestijnse bevolking ziet een echte
oplossing voor hun dagelijkse ellende[2] enkel in een
internationalisering van het conflict: de internationale gemeenschap moet Israel
ter verantwoording roepen voor de voortsdurende schendingen van de mensenrechten
en het internationaal recht. De Palestijnen wantrouwen hun leiders, die vooral
de veiligheid van Israel garanderen. Zo beschermen Palestijnse ordediensten de Israëlische
kolonisten, die zelf al bewapend zijn, tegen Palestijns verzet. Maar het Midden-Oosten kwartet
(VS, EU, Rusland en VN), dat voor de internationalisering van het conflict zou
kunnen zorgen, doet niet meer mee. Dat wordt nog altijd geleid door de vroegere
Britse premier Tony Blair, met wie Nobelprijswinnaar aartsbisschop Desmond Tutu
niet op één podium wil. “Dit is een oorlogsmisdadiger die moet worden aangeklaagd
bij het Internationaal Strafhof in Den Haag wegens de invasie van Irak”, aldus
Tutu.
Washington,
dat in het verleden telkenmale blijk gaf van partijdigheid, heeft dus het laken
naar zich toe getrokken, en dat voorspelt weinig goeds. Net als de afgelopen
twintig jaar zullen de gesprekken gericht zijn op conflictbeheersing, maar geen
echte oplossing bieden. In 1992 woonden er 200.000 kolonisten op Palestijns
gebied, vandaag zijn dat er al 600.000. Een tweestatenoplossing is niet meer
mogelijk. De Westelijke Jordaanoever bestaat vandaag uit losse Palestijnse “Bantustans”
waar men met de beste wil van de wereld geen leefbare Palestijnse staat uit kan
smeden. Alles op het terrein duidt erop dat Israel op de Westelijke
Jordaanoever wil blijven. Het bouwt niet enkel koortsachtig voort aan de
nederzettingen, maar ook aan infrastructuurwerken als snelwegen en spoorlijnen
die enkel voor Israeli’s toegankelijk zijn.
De
oplossing is dus gelegen in de door Netanyahu zo gevreesde binationale staat:
één land voor Israëli’s en Palestijnen, met gelijke rechten. De Palestijnen
zitten niet te wachten op een “eigen” ministaatje onder streng toezicht van
Israel. Het fundamentele probleem is dat de Palestijnen onderworpen zijn aan een
koloniale bezetter die hen als inferieur beschouwt. Zelfs de Palestijnen in
Israel, die over volledige burgerrechten zouden moeten beschikken, staan bloot
aan hetzelfde racisme en dezelfde discriminatoire wetten. Of Netanyahu ooit de
kolonisten kan opdragen de nederzettingen aan Palestijnen over dragen is uiterst
twijfelachtig: er zitten prominente kolonisten in zijn kabinet. Maar toch zal
er iets grondig moeten veranderen. De Europese boycot moet versterkt worden voortgezet.
Israel moet worden gedwongen mensenrechtennormen en internationaal recht te
respecteren.
De
Amerikaanse buitenlandminister John Kerry heeft verklaard dat de gesprekken binnen
18 maanden tot een Palestijnse staat moeten kunnen leiden. Waarom zou hij
partijen dan niet een deadline
opleggen en bij uitblijven van zo’n oplossing aankondigen dat de VS dan alternatieve
oplossingen zal steunen? De werkelijkheid is dat Kerry samen met Netanyahu optreedt
voor de publieke tribune. Een serieuze conflictbemiddelaar zou pas in gang
schieten na een bouwstop op de Westelijke Jordaanoever en als de Palestijnen in
één delegatie kunnen optreden. Hij had Israel dus onder druk moeten
zetten, en Fatah en Hamas, die Israel al zoveel jaren tegen elkaar opzet, verenigen.
Net als alle vorige pogingen wordt deze ronde dus weer een maat voor niets.
[1] Israëlische
militaire operatie tegen Gaza in 2008/2009, waarbij 1.300 Palestijnse doden
vielen, in meerderheid burgers
[2] Citaat uit Obama’s Cairo-toespraak op 4
juni 2009: “They endure the daily humiliations – large and small – that come with
occupation. So let there be no doubt: the situation for the Palestinian people
is intolerable. America will not turn our backs on the legitimate Palestinian
aspiration for dignity, opportunity, and a state of their own.”
Posts
