Rupert
Murdoch, Chairman and Chief Executive Officer, News Corporation, USA;
Co-Chair of the World Economic Forum Annual Meeting 2009
captured at
the Annual Meeting 2009 of the World Economic Forum in Davos,
Switzerland, January 30, 2009. Photo: Monika Flueckiger,
Flickr
In
1993 riep de Algemene Vergadering van de VN 3 mei uit tot de
jaarlijkse Internationale
Dag van de Persvrijheid. Dat
gebeurde om het belang van persvrijheid te onderstrepen en lidstaten
te herinneren aan hun verplichtingen
die voortvloeien uit de
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM).
Die
UVRM-verplichtingen
komen erop neer dat
overheden moeten zorgen voor
een "orde" die de
mensenrechten beschermt. De meest essentiële daarvan zijn: men moet
burgers op gelijke wijze behandelen en
het recht op vrijheid van mening en meningsuiting vrijwaren.
Frankrijk
blokkeert websites die 'terrorisme' uitlokken
Met
de
aanslag op Charlie
Hebdo
in Parijs en de
schietpartij bij
het cultuurcentrum
Krudttøndens in
Kopenhagen maakte het jaar 2015 voor wat persvrijheid betreft een
valse start. Maar het totale beeld is zorgelijk: in
ruim
een
derde van de
Europese
staten staat
de
veiligheid van journalisten
onder
druk.
Journalisten in Oekraïne werden
vermoord,
in Griekenland door de politie aangevallen en in Macedonië met de
dood
bedreigd. En dichter bij huis: Franse wetgeving voorziet in het
blokkeren
van websites die [het
rekbare begrip] 'terrorisme'
uitlokken.
Veelal
roepen overheden de nationale veiligheid in. Maar het blijft
onduidelijk in welke mate dit overheidsoptreden nodig, proportioneel
en onderhevig was aan rechterlijk toezicht.
Misbruik
van macht en incompetentie blijven bedekt
In
meerderheid blijft laster in Europa strafbaar. Dat belemmert de
vrijheid van meningsuiting en leidt tot zelfcensuur. Publieke
omroepen moeten afrekenen met bemoeizucht van de politiek. Zelfs
landen die van oudsher bekend staan om sterke, onafhankelijke
verslaggeving, kennen vandaag een uitzonderlijke mediaconcentratie en
een schimmige relatie tussen politieke en media-elites. Journalisten
moeten steeds meer strijd leveren om machthebbers rekenschap te laten
afleggen.
Het
gevaar is duidelijk. Zonder vrije en betrouwbare verslaggeving
blijven misbruik van macht en incompetentie bedekt, en een gezonde
competitie van ideeën achterwege. Dat gaat ten koste van vooruitgang
en pluraliteit,
en leidt tot stagnatie en onmacht. Zaken die we in Europa, dat nog
altijd moet afrekenen met economische en sociale problemen, kunnen
missen als kiespijn.
Een
wereldwijd probleem
Maar
het probleem doet zich overal ter wereld voor. Het Vlaamse Mondiaal
Nieuws (MO*) meldt
dat medewerksters Nicaragua, Israel en Gambia werden uitgezet of na
bedreiging moesten ontvluchten. Het concludeert: “Als het soort
berichtgeving dat MO* brengt - kritische, maar vooral eerlijke
verhalen over de impact van lokale en mondiale tendensen op het leven
van gewone mensen - al zo bedreigend is dat overheden overgaan tot
dit soort drastische maatregelen, dan is er duidelijk iets mis met de
democratie, de vrijheid en de mensenrechten in die landen.”
Digitale
media moeten adverteerders in de ogen kijken
Blijft
de druk op vrije meningsuiting en daarmee op de democratie beperkt
tot het nationale niveau? In Nederland is op lokaal en regionaal
niveau sprake van teloorgang
van de pers, en elders in Europa zal het wel niet veel anders zijn.
Onderzoeksjournalistiek is zowat uitgestorven. Nederland kende in
1985 nog 19 uitgevers van regionale kranten, nu nog vier.
Tegelijk
zien we de komst van nieuwe digitale media. Die moeten woekeren met
de middelen die ze hebben. Nieuws komt meestal rechtstreeks uit de
koker van de grote persagentschappen. Zij die niet onderdeel zijn van
de traditionele uitgevers leiden een leven dat enkel gevoed wordt
door advertentie-inkomsten. Wie wil overleven zal zijn adverteerders
- en daarmee vaak “de macht” - in de ogen moeten kijken.
Zorgelijke
ontwikkeling
Op
lokaal niveau lijdt de vrijheid van meningsuiting misschien nog meer
dan op nationaal niveau aan erosie, en zijn de media voor zover nog
aanwezig genoopt tot zelfcensuur. Lokale overheden worden net als
nationale overheden dus steeds minder in bedwang gehouden door wat in
Amerika zo mooi checks and balances heet. En daarmee staan de
mensenrechten, waaronder het recht op gelijke behandeling, onder
druk. Nu nationale overheden steeds meer zaken overdragen aan het
lokaal bestuur is dat een zorgelijke ontwikkeling.
Posts
