Het Turkije van Erdoğan: gevangen tussen Oost en West

Ontvangst van de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan door de Saudische koning Salman bin Abdoel Aziz al-Saoed op 29 december 2015.

Foto: Saudi-US Trade Group (SUSTG)

In 2012 nog het land van zero problems with our neighbours, is Turkije vandaag een regionale mogendheid met grote internationale ambities die het op agressieve wijze tracht te realiseren. Het land grijpt militair in in een soeverein buurland, verleent militaire en financiële steun aan rebellen in Syrië die zover gaat als het leveren van gifgas, en beraamt valse vlag-operaties om de NAVO bij het conflict te betrekken.

De Turkse president Erdoğan heeft bij herhaling gepoogd een no-fly zone in te stellen in Noord-Syrië, die natuurlijk onder zijn controle zou moeten staan en als uitvalsbasis dienen om zowel zijn Koerdische aartsvijanden uit te schakelen als de Syrische president Assad te verdrijven. Andere Turkse wapenfeiten zijn het installeren van een militaire basis in Noord-Irak, de heling van gestolen ruwe olie uit Irak en Syrië met actieve betrokkenheid in de hoogste kringen, en als klap op de vuurpijl: het neerhalen van een Russische bommenwerper, om een hard antwoord van Rusland uit te lokken en daarmee een militair conflict Rusland-NAVO.

Maar Erdoğan sloeg de plank flink mis. Op de spoedzitting van de NAVO die op zijn verzoek plaatsvond kreeg hij niet de steun waar hij op had gehoopt. Veel lidstaten zetten vraagtekens bij het neerschieten van de Russische bommenwerper. En aansluitend sloot de Franse president François Hollande een alliantie met Putin tegen ISIL in Syrië, een voorbeeld dat de Britten en Duitsers volgden.

Daarmee kreeg de internationale strijd tegen ISIS voorrang op “Assad moet weg,” tegen de zin van Erdoğan, die nu ook een de facto Russische no fly zone moest slikken door de opstelling van de geduchte S-400 luchtafweerraketten op de Russische luchtmachtbasis bij Latakia en het feit dat de Russische bommenwerpers voortaan worden geëscorteerd door SU-35 gevechtsvliegtuigen.

Erdoğan's buitensporig buitenlands optreden moet zijn binnenlandse problemen verdoezelen

Het hoeft geen betoog dat Turkije handelt in strijd met het internationaal recht. Syrië vormt geen enkele bedreiging voor Turkije. Zonder internationaal mandaat is elk gewapend optreden tegen een soevereine staat illegaal. Sommige waarnemers zien het Turkse optreden als onderdeel van het streven van Erdoğan om het Ottomaanse Rijk te herstellen, en noemen dat een megalomaan project. Dat verklaart waarom Erdoğan ijskoud een oproep van de Amerikaanse president om zijn troepen uit Irak terug te trekken en daarmee de soevereiniteit van Irak te respecteren naast zich neerlegt.

Mogelijk moet het buitensporig buitenlands optreden van Erdoğan zijn binnenlandse problemen verdoezelen. Die gaan verder dan een kwakkelende economie. Sinds juli 2015 kwamen meer dan 300 burgers om bij conflicten tussen het leger en de Koerdische Arbeiderspartij PKK. Tientallen mensen werden gearresteerd, waaronder bekende journalisten, zakenlui, intellectuelen en openbare aanklagers.

Erdoğan liet de spanningen met de Koerden bewust escaleren nadat zijn AK-partij de absolute meerderheid in het parlement had verloren en die begin november bij nieuwe verkiezingen kon terugwinnen door zich als de sterke man te presenteren en de media te muilkorven. Een absolute meerderheid moet hem in staat stellen via een grondwetswijziging meer macht te verwerven.

Geïnspireerd door dichter en islamitische fascist Necip Fazil

De Turkse president-nieuwe-stijl heeft trekken van de basyüce, Verheven Leider, uit de blauwdruk voor een islamitisch regime van dichter en fascist Necip Fazil door wie Erdoğan zich laat inspireren. In die filosofie is democratie de vijand van het Groot Oosten, een abjecte westerse, joodse uitvinding die niet overeenstemt met Gods woord.

Een profielschets van de president geeft aanwijzingen hoe hij deze filosofie toepast. De BBC en vooral CNN houden het kort, maar de Nederlandstalige Wikipedia geeft een zeer gedetailleerde informatie, die natuurlijk door Erdoğan-fans zwaar op de korrel wordt genomen. Maar deze bron heeft tenminste de moed om de vinger op de wonde te leggen. Een samenvatting:

In 1994 gekozen tot burgemeester van Istanboel, maar in 1998 uit dat ambt gezet en veroordeeld tot 10 maanden gevangenisstraf wegens opruiing met de uitspraak “Democratie is slechts de trein die wij nemen totdat wij op onze bestemming zijn aangekomen. Minaretten zijn onze bajonetten, koepels onze helmen, moskeeën onze kazernes en gelovigen onze soldaten.” Critici vreesden dat hij de democratie zou uithollen en de "heerschappij van de islam" opleggen.

Premier in 1993 onder Abdullah Gül, 22 doden in 2013 bij hardhandig neergeslagen protesten tegen zijn autoritair bewind, wat leidde tot het afbreken van de toetredingsgespreken met de EU. Omstreden hervormingen van gerecht en leger na corruptieschandaal bij de overheid, mediacensuur, blokkeren van sociale media, verkiezingsfraude, illegale bouw van 's werelds grootste paleis in beschermd natuurgebied.

President van Turkije augustus 2014 na omstreden verkiezingen. Bestelde een privé-vliegtuig van meer dan 100 miljoen euro. Liet in beschermd natuurgebied op een door een betonnen muur omringde heuvel voor ruim 600 miljoen dollar een gigantisch paleis bouwen. Nadat de media dat hadden vergeleken met het paleis van de voormalige Roemeense dictator Ceaușescu was zijn reactie: "Het heeft geen 1000 kamers. Dat hebben jullie verkeerd. Het heeft meer dan 1150 kamers!". Het complex wordt nog eens uitgebreid met een prive-woning met 250 kamers voor de president en enkele villa's voor zijn familieleden. Is sinds eind 2013 verwikkeld in een grootscheeps corruptieschandaal waarin ook zijn zoon Bilal en verschillende zonen van ministers tot de verdachten behoren.

Steunde de Syrische oppositie financieel en met wapens in hun strijd tegen Assad. Heeft ISIS ook nooit op de terreurlijst geplaatst. Zou ook hebben samengewerkt met Al Qaida in Syrië. De Amerikaanse vicepresident Joe Biden moest die beschuldiging onder Turkse druk weer intrekken. Erdoğan is lid van dezelfde sekte als een deel van de ISIS-strijders in Irak. Blijft blind voor de etnische zuivering door ISIS op minderheden als Koerden, christenen en Turkmenen en wijst enkel op wandaden van Assad. Verkondigt dat ISIS niet bestaat uit extremistische moslims maar uit westerse drugsverslaafden, en dat een ingreep in Syrië niet moet dienen om de burgerbevolking te beschermen maar om Assad ten val te brengen.

Probeerde de NAVO te overtuigen een 'terroristen-vrije zone' in te stellen in Syrië om te voorkomen dat de Koerdische gebieden verenigd zouden worden en de Koerden binnen bereik van de Middellandse Zee zouden komen. Na een PKK-geweldexplosie werd druk gespeculeerd over een ophanden burgeroorlog. Oktober 2015 begon het Turkse leger met aanvallen op de Koerden in Syrië, die samen met het Vrij Syrisch Leger tegen ISIS strijden.

Valse vlag operatie tegen Syrië

Tenslotte meldt Wikipedia dat Erdoğan naar verluidt opdracht had gegeven om een valse vlag-operatie te organiseren die een oorlog met Syrië moest uitlokken. Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Ahmet Davutoğlu zou verschillende scenario's hebben voorgesteld, waaronder een aanval van ISIS-rebellen op de tombe van Suleyman Shah, grootvader van de grondlegger van het Ottomaanse Rijk. Het complot werd gelekt en daarmee doorkruist nadat de Turkse regering herhaaldelijk van een bedreiging van de tombe had gesproken.

Wikipedia laat onvermeld dat Turkije rechtstreeks betrokken was bij de overdracht van chemische wapens aan ISIS en er aanwijzingen zijn dat het land onderhandelde met aan ISIS en Al-Qaeda gelieerde militanten over de aankoop van sarin gas voor gebruik in Syrië. Augustus 2013, na de sarin aanval op Ghouta, stond Washington op het punt om Syrië te bombarderen om het land te straffen voor het overschrijden van de “rode lijn” die hij in 2012 had ingesteld voor het gebruik van chemische wapens. Obama stelde de aanval uit om goedkeuring te vragen aan het Congres. Maar in werkelijkheid had hij bericht ontvangen dat monsters van het gas niet overeenkwamen met de bekende chemische wapens in het Syrisch arsenaal. De aanval werd afgeblazen toen de president het door Rusland bewerkstelligde Syrische voorstel om zijn chemische wapens op te geven aanvaardde.

Erdoğan trekt aan het kortste eind

Vervolgens werden in Ankara plannen gesmeed om een Russische bommenwerper neer te halen. Die actie werd zorgvuldig voorbereid. De Russen plegen Washington te informeren over hun vluchtplannen, en via die weg waren ook de Turken op de hoogte. De twee Turkse F-16's vlogen ongebruikelijk laag om onder de Syrische rader te blijven en moesten daartoe twee maal in de lucht worden bijgetankt. De waarschuwingen werden blijkbaar uitgezonden op een golflengte waarvan bekend was de Russische vliegtuigen die niet kunnen ontvangen. En in recordtijd werden de media geïnformeerd. In plaats van contact op te nemen met Moskou of op te roepen tot een spoedzitting van de Veiligheidsraad overlegde Erdoğan met zijn bondgenoten, alsof Turkije was aangevallen.

Nu het neerhalen van de Russische bommenwerper al evenmin tot een NAVO-ingrijpen in Syrië had geleid en Europa reikhalzend uitziet naar een oplossing voor de vluchtelingencrisis trekt Erdoğan aan het kortste eind. De NAVO is er absoluut niet over te spreken dat de Turken hebben geprobeerd de organisatie op ramkoers met de Russen te brengen. Toen de EU destijds had laten weten dat Turkije nog lang niet toe was aan het EU-lidmaatschap reageerde Erdoğan hooghartig dat Turkije de EU eigenlijk helemaal niet nodig had en zijn blik naar het Oosten zou verleggen.

Nu Erdoğan de relatie met Rusland zwaar op de proef heeft gesteld lijkt hij Turkije, een land met een half miljoen sterk leger, te hebben geïsoleerd, gevangen tussen Oost en West. Dat is een oncomfortabele waarheid in het in vuur en vlam staande Midden-Oosten. Ondergaat Erdoğan hetzelfde lot als dat van Ceaușescu?