dinsdag 15 januari 2019

Van 2018 naar 2019: de belangrijkste geopolitieke trends (2)


Bij de overgang van 2018 naar 2019 past een overzicht van de belangrijkste geopolitieke trends in de wereld. In een reeks van vijf artikelen die we in kort tijdsbestek onder deze headline publiceren geven we per issue een beknopt overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen, inclusief hoe we die dit jaar zien ontwikkelen. Vandaag het tweede deel:

Deel 2 - Hoe de verdwaasde Uncle Sam naar de onvermijdelijke uitgang strompelt



Washington in verwarring

De regering-Trump kenmerkte zich door aanhoudende interne problemen die voortvloeien uit de strijd tussen Amerikaanse bestuurselites. Het voortdurend komen en gaan van verantwoordelijken in de regering wijst op vergevorderde sleet op het Amerikaans staatsbestel. Elites leveren geen slag als alles op rolletjes loopt, zij doen dat als de regeringsmachine dreigt vast te lopen. Als een team de controle over een situatie dreigt te verliezen is het ieder voor zich, en God voor ons allen.

Amerika is vrijwel onophoudelijk in oorlog: sinds zijn stichting in 1776 maar liefst 214 van zijn 235 kalenderjaren. Het Amerikaanse leger blijkt er steeds in te slagen grote hoeveelheden mensen te doden, veelal burgers, maar te falen als het gaat om een politieke agenda door te drukken. Washington doet niet aan zelfreflectie, analyseert zijn daden niet, leert niet van zijn fouten. De Checks and Balances falen nu de Senaat en het Huis van Afgevaardigden de regering onvoldoende controleren. Enkel dankzij zijn gigantische kernwapenarsenaal kan de VS nog de schijn van grootmacht hoog houden.

De Amerikaanse handelsoorlog

De Amerikaanse handelsoorlog met bondgenoten is overwegend symbolisch en vooral bedoeld voor binnenlandse consumptie. Maar het handelsconflict met China is echt en wordt hard gespeeld. De VS ziet in China een gevaarlijke rivaal. China kan Amerikaanse technologie niet enkel commercieel maar ook militair inzetten. Denk aan artificiële intelligentie, 5G draadloos internet en cyberveiligheid, zaken die een nieuwe industriële revolutie teweegbrengen, voor economische groei in de komende decennia zorgen en bepalen welke mogendheid de wereld gaat domineren.

China moet dus geen Amerikaanse technologie in handen krijgen. Chinese smartphones en computers vormen een bedreiging voor de Amerikaanse veiligheid omdat de VS daar niet op kan spioneren. Om elk land te kunnen dikteren hoe het zich moet gedragen moet de VS spyware in IT-materiaal kunnen installeren. Denk aan het afluisteren van bondskanselier Angela Merkel om te kunnen controleren of de Duitsers wel deden wat de VS hen had bevolen.

Volgens de Amerikaanse econoom Michael Hudson gaat het niet meer om een handelsoorlog, maar om een nieuwe Koude Oorlog. De Amerikaanse eisen hebben meer te maken met monopoly rents, vergoedingen die men op grond van octrooien of auteursrechten kan opeisen, dan met eigendomsrechten. Volgens de klassieke econoom Adam Smith komt de eis tot monopoly rents neer op afpersing. Technologie moet universeel beschikbaar zijn. Wie op basis van die technologie onafhankelijk een product op de markt zet tegen de laagste kostprijs is de meest efficiënte aanbieder ter wereld en heeft het met dat product voor het zeggen.

Vreemd genoeg treffen de heffingen hoofdzakelijk Amerikaanse firma’s zoals Apple die hun producten in China maken en vervolgens exporteren naar de Amerikaanse moederfirma. Het gevolg van een Amerikaanse heffing van 25% is dat de moederfirma’s hun Chinese vestigingen 25% duurder uit zijn. De VS schiet dus voor een stuk in eigen voet. De lopende onderhandelingen zullen wel tot overeenstemming leiden. Partijen kunnen zich economisch een aanslepende handelsoorlog waarin ook de rest van de wereld in de klappen deelt niet veroorloven.

De status van de VS als supermogendheid

In de 20e eeuw kon de VS uitgroeien tot supermogendheid. Het land ligt veilig tussen de oceanen, ver van het strijdgewoel in de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Terwijl de infrastructuur en economie van zijn belangrijkste tegenstrevers werd vernietigd bleef de VS intact zodat het land zijn gigantische industriële apparaat kon inzetten om de wereldmarkt te bevoorraden met goederen die enkel de VS produceerde. Ondanks die voorsprong vond de VS het nodig het ene na het andere weerloze land aan te pakken en te onderwerpen aan de eisen van Uncle Sam.

Met de globalisering verdween ook het grootste deel van het Amerikaanse industriële apparaat. Maar dankzij de Neocons bleef de VS verwikkeld in conflicten met de meeste landen die er maar toe doen. De bizarre kamikaze-onderwerping van de VS aan Israel heeft er nu toe geleid dat de VS zijn invloed in het olierijke Midden-Oosten aan het verliezen is. Door te pogen Rusland en China onder het juk te krijgen zijn de Neocons erin geslaagd opkomende wereldmachten in elkaars armen te drijven. Zo isoleerde de VS zich ook van het Chinese Belt and Road Initiative gericht op Euraziatische landen.

De vooruitzichten voor de VS zijn niet rooskleurig. Tenzij het land het roer omgooit en afstapt van de heilloze russofobie is een militaire confrontatie onvermijdelijk. De NAVO heeft Rusland maximaal teruggedrongen. Reken erop dat Rusland stevig terugslaat als het tegen alle afspraken in in Syrië wordt aangevallen. Bij één bijna-incident waren gevechtsklare Russiche MiG-31K’s, uitgerust met Kinzhal raketten, al opgestegen. Hoe meer van dit soort bijna-incidenten niet escaleren, hoe meer de Neocons zullen proberen een zwaarder incident uit te lokken. Het credo blijft: ‘Assad must go’.

Vandaag is Israel de laatste openlijk racistische staat ter wereld. De Israelische leiders zijn boosaardig, immoreel en gestoord, daar zijn de meeste waarnemers het wel over eens. Maar de Israeli’s zijn ook buitengewoon roekeloos. Zij kunnen zich dat veroorloven omdat zij elke Amerikaanse politicus in hun zak hebben. Wat zij ook uithalen, de VS zal ze altijd hun wandaden toedekken, denk aan de Israelische aanval op de USS Liberty. In zo’n omgekeerde wereld is de VS niet echt een supermogendheid, zelfs niet soeverein. Van buitenlandse inmenging gesproken.

In Latijns Amerika is de VS er steeds in geslaagd niet-volgzame politieke leiders omver te werpen, maar niet om van deze landen duurzaam welvarende staten te maken. Verbazend genoeg is het de VS niet gelukt om Venezuela aan zich te onderwerpen. De regering-Maduro, die had af te rekenen met forse ondermijnende activiteiten van de VS en ook eigen fouten, doet zijn uiterste best om van koers te veranderen en Venezuela soeverein en onafhankelijk van Amerika te houden. Amerika mag dan veel Latijns Amerikaanse leiders aan zich gebonden hebben, de grote meerderheid van de bevolking moet niets hebben van de Yankees.

In Azië biedt China elke Amerikaanse “kolonie” een alternatieve toekomst, een optie die steeds interessanter wordt nu het Chinese succesvolle Wirtschaftswunder exponentieel aan macht wint. Blijkbaar verliest de gebruikelijke mix van arrogantie, overmoed en onkunde die de Angelsaksische landen toelieten Azië te overheersen aan macht, en is Azië toe aan alternatieven. De VS heeft tegen de groeiende Chinese invloed in Azië niets fundamenteels in te brengen, tenzij militair, maar dan met gigantische risico’s.

Per saldo slaagt de VS er niet meer in duurzaam zijn wil op te leggen aan landen die traditioneel te boek stonden als bondgenoten. Nu Duitsland blijkbaar het NordStream2-project met Rusland ondanks alle Amerikaanse tegenwerking en dreigementen doorzet zien we voor het eerst niet enkel hoe een EU-leider een Amerikaanse president laten aanvoelen dat hij kan ophoepelen, maar ook dat de VS duidelijk niet meer in staat is partnerlanden interessante projecten voor te leggen. Make America Great Again mag dan een deel van het Amerikaanse electoraat aanspreken, het heeft de rest van de wereld niets te bieden.

Naar een nieuwe wereldorde?

In een recente voordracht in Brussel zette de Amerikaanse buitenlandminister Mike Pompeo uiteen hoe zijn regering de nieuwe wereldorde ziet. In essentie: “Onze soevereiniteit herbevestigen en de liberale internationale orde hervormen. Onze vrienden moeten ons helpen en ook hun soevereiniteit laten gelden.” Voor niet-bevriende landen geldt: Landen moeten getrouw hun verplichtingen jegens hun burgers nakomen en bekijken of de huidige internationale orde optimaal ten goede komt aan de bevolking. Is dat niet het geval, dan moeten wij zien hoe we dat kunnen rechtzetten”.

De VS zou dus de plicht hebben in te grijpen in landen wier buitenlands en binnenlands beleid hem niet aanstaat. De VS en zijn “vrienden” zijn dus soeverein, landen die voor de VS buizen zijn niet soeverein. De arrogante houding waarin de VS de grote geopolitieke baas is en tegelijk de rol van rechter en strafuitvoerder speelt is niet nieuw. Bush Sr. zei in zijn State of the Union van 1991 al (vrij vertaald):
Dit is aanleiding om de uitgestippelde nieuwe wereldorde te realiseren, waar bruutheid niet loont en agressie stuit op collectief verzet. Een wereldbeeld waarin de VS een groot aandeel in het leiderschap heeft. Enkel de VS heeft de morele status en de middelen om dit waar te maken. Wij als enige natie ter wereld kunnen deze vredeskrachten mobiliseren.
Geen woord over de veiligheid van de VS zelf of het welzijn en voorspoed van zijn bevolking. Alles draait om Amerikaans leiderschap dat automatisch zou leiden tot vrede, veiligheid, vrijheid en de rechtsstaat. Het jargon klinkt mooi, maar is hol. Denk maar hoe het er in de NAVO aan toegaat. Er wordt democratisch overlegd, tot de VS beslist. NAVO-bondgenoten hebben minder te vertellen dan de leden van het Warschaupact destijds. Het verleden leert dat voor deze club het doel de middelen heiligt, denk aan de honderdduizenden doden in de Balkan, het Midden-Oosten, Afghanistan, en de druk op Iran, Rusland en China, alles ondersteund door ‘denktanks’ en verkondigd door medeplichtige media.

Het aantreden van Trump gaf hoop op een doorbraak in het door de Neocons zo vurig aanbeden Amerikaanse interventionisme. Hij zou de banden met Rusland aanhalen en de troepen uit de brandhaarden terugtrekken. Hij had kritiek op de NAVO. Vergeet het maar. De wurggreep van het establishment, de ‘deep state’ lost niet. De “America Last Express” ratelt onverstoorbaar door, de catastrofe tegemoet.

Geen opmerkingen: